Waka ñuñu p’usu usu (Mastitis)

Aka Mastitis aruxa ñuñu p’usu ukhama uñt’asiraki. Aka ñuñu p’usuxa utjiwa jisk’a laq’unakata, jani nayrampi uñjkaya (infección bacteriana) aka isk’a laqunqkaxa ñuñu p’iyata manti. Uñt’asirakispawa taqi kastata, jisnawa físicos ukhamaraki químicos. Aka usuxa wali uñt’atawa, millk’i achuyiri wakanakana utji. Ukhamatwa, millk’i achuyiri waka uywirinakataki quiqi chhaqtayani. Kunatixa, millk’i juk’aptatapata ukhamaraki jani suma millk’i churatapata. Aka usuxa uywa ñuñu manqhana infección bacteriana utjatapa uka laykuwa churasiraki.

Waka ñuñu p’usu usu (Mastitis)
Waka ñuñu p’usu usu (Mastitis)

Kasta mastitis ñuñu p’usu usunaka trukaña

Mastitis subclínica ñuñu p’usu usu trukaña

Akakasta ñuñu p’usuna janiwa amuyaskiti millk’ina ukhamaraki p’usutatapasa janiwa ñuñu uñkatataxa amuyaskarakiti. Juk’akiwa uñjasispa millk’i juk’a achuyata, ukhamata millk’ixa bacterias ukampi turkikipata uñjasi.

Aka Mastitis subclínica ukanakaxa Mastitis clínica ukaruwa purirakispa, jani ukaxa wali jaya pachanakawa Mastitis subclínica ukhama qamarakispa. Aka Mastitis subclínica ukaxa wali ch’amawa katjaña.

Mastitis clínica ñuñu p’usu usu trukaña

Sitixa maya wakaxa aka Mastitis clínica ukampi usutachi ukhaxa ñuñupaxa p’usuntata, achhiju, muraruntata, qhulu ukhamawa uñjasiraki, ukhamaraki wali usuyasiraki. Millk’ixa t’it’ini ukanakanirakiwa, awisanakaxa uka coágulos ukanakaxa junq’impi ukhamaraki wilampi kittatawa uñjasiraki.

Akanxa kimsa kasta Mastitis clínica ukanakarakiwa utjaraki sañani:

a.   Mastitis sobreaguda: trukaña

kawkintixa tumefacción, calor, dolor ukhamaraki secreción anormal de la glándula ukanakawa utjaraki, awisaxa fiebre ukasa ukankarakiwa. Ukhamaraki, taqi janchiwa mayjt’ayata uñjasiraki, pulso débil ukhamaraki ratukiwa lluquxa irnaqaraki nayranakapaxa manqhankarakiwa, ukhamaraki janiwa  munkarakiti manq’aña.

b.   Mastitis Aguda: trukaña

Akanaxa janiwa mayjt’awinakaxa ancha qhanakarakiti, kipkaraki ñuñu p’ususa janirakiwa suma amuyaskarakiti.

c.   Mastitis Sub-aguda: trukaña

Akanxa ch’aña janchi p’usutatawixa wakiskiri yant’awi tuqikirakiwa uñt’asirakispa.

Mastitis crónica ñuñu p’usu usu trukaña

Aka usuxa phuqhasiwa kunapachatixa niya phisqa uruta jilpacha saraqi ukha, kunatixa millk’ixa taqpacha tolondrones ukanakampi kituntatarakiwa saraqaraki, ñuñuxa wali p’usuntatawa uñajasiraki, awisanakaxa  wali qhulurakiwa ukhamaraki wali junt’urakiwa, wakaxa wali phuthutiraki wali samaqiraki ukhamata jiwaspawa.

Usu unxtasiwipa trukaña

Aka Mastitis ñuñu p’usu usuxa churasirakiwa kunapachatixa  bacteria ukanakaxa ñuñu manqharu manti jark’aqirinkaru atipjasina. Ukhamaraki, aka nayriri jark’aqirixa  queratina ukata wakt’ayatarakiwa ukhamata akaxa ñuñu p’iyanaka wali sumpini tapantaraki, aka organismos ukanakaxa waljatuqinakawa, aka jark’aqirinakxa jist’ararakispa.

Ñuñu p’iya tuqi mantawi trukaña

Mastitis ñuñu p’usu usuxa churasirakiwa kunapachatixa bacteria ukanakaxa ñuñu manqharu manti jark’aqirinkaru atipjasina. Ukhamaraki, aka nayriri jark’aqirixa  queratina ukata wakt’ayatarakiwa. Ukhamata, akaxa ñuñu p’iyanaka wali sumpini tapantaraki, aka organismos ukanakaxa waljatuqinakawa aka jark’aqirinakxa jist’ararakispa: Uka jist’antata ñuñu piyxa miratatawituqiwa pasapxarakispa jani ukaxa ch’awaña uraxa propulsión uka churaski ukatuqisa manqhaxatuqiruxa mantapxarakispawa. Sitixa ñuñunakanxa lluthiratanaka jani ukaxa llagas ukanakaxa utji. Ukaxa, infección ukaruxa yanpt’arakiwa kunalaykutixa uka lluthiratanakaxa mäkiwa infección churayasiraki. Ukhamaraki, ukanwa Mastitis usu aptirinakaxa jikxatasipxarakispa.

Aka organismos ukanakaxa waka wanumpi kituntatawa jikxatasiraki. Ukhamaraki, awisanakaxa janchi usuchjatatuqina utjaraki kawkintixa ukatuqirakiwa ñuñu manqharu mantaraki.

Usuchjata janchiru utjantasiwipa ukhamaraki p’ust’ayawipa trukaña

Janchi manqhana wila taypina suyru manqhana jikxatasiri leucocitos ukanaka ukhamaraki yaqha janchi umanakana jikxatasirinakaxa jupanakawa mä respuesta inflamatoria uñacht’ayapxaraki. Kawkintixa aka bacterias ukanakaxa leucocitos ukanakampi jikthaptki ukhawa infección ukaxa utjaraki. Aka leucocitos ukanakana mä phuqhawipaxa aka bacterias ukanakaru muyuntasina t’unjañawa. Sitixa  bacterias ukanakaxa jaqunukutaxi janchi manqhatxa infección ukaxa janiwa utjxarakiti, sitixa aka bacteria uka manqhankaskakchi ukhaxa inflamación crónica ukaxa utjaskakiwa. Aka inflamación p’usuntatawixa leve ukhamaspawa. Ukhamaraki, janiwa uñjañjamakarakispati jani ukaxa signos clínicos usu uñt’ayirinakawa uñstarakispa.

P’usutatawi uñjañatakixa nayriri mayjt’awixa millk’ituqiwa uñjasirakispa. Kunalaykutixa proteínas ukawa wilana jilxataraki. Ukhamaraki, células leucocitos ukanakasa glándula ukanxa jilxatarakiwa awispachanakaxa sitixa wali ancha p’usutatawixa utjaspa. Ukhaxa, edemas, enrojecimiento, hinchazón ukhamaraki recreación acuosa anormal conteniendo coágulos thayantawi. Ukhamaraki, glóbulos rojos ukanakasa churasirakispawa.

Janchi Tejido Alveolar t’ujatapa trukaña

Waka ch’aña uñkatataxa p’usutatawi, rubor, reblandecimiento, dolor ukhamaraki calor ukawa uñjasiraki. Aka jilt’iri bacterias ukanakaxa alvéolo ukana mirantapxaraki. Ukhamaraki, uka toxinas e irritación ukanakaxa células somáticas ukanakana jak’achasiwipa achuyapxaraki.  Aka células somáticas ukana unxtasiwipaxa, sapa célula ukawa substancias ukanaka antutnukuraki. Ukhamata, aka bacterias ukanakaru tukhañataki, maysatxa aka bacterias ukanakana toxinas ukanakapaxa millk’i jalayiri epitelio secretor ukaruwa yaqhacharaki. Aka alvéolo ukaxa lluthiratanakampi llupantatawa uñjasiraki.  Sitixa taqpacha microorganismos ukanakaxa chhaqhayataxi ukhaxa infección ukaxa chhaqharakiwa.  Sitixa aka  infección ukaxa mäki chhaqqhi ukhaxa millk’i jaltatawixa jilxatxarakiwa. Sitixa usuchjataxa jani q’umachatakchi ukhaxa uka ñuñuxa janiwa mayampi mayampsa millk’i jalayxaniti. T’iri jakatanakaxa aka tejido secretor millk’i jalaririnaka juk’aptayaraki.

Mastitis usu california yant’awi tuqi katjaña trukaña

Aka Mastitis uka California (CMT) yant’awituqixa jilpachaxa janq’u paleta pusi tasani sapa mayaxa sapa ñuñutaki. Kawkintixa sapa tasaruwa millk’ixa ch’awaqaña ukata mä solución de detergente especial ukawa millk’iru kituntaña. Ukhamatawa, wali k’achitata muyuyaña kituntañataki. Ukhamaraki, uka paleta ukaxa mäjuk’ita alt’ayaña kawkintixa millk’i taypixa gelatina ukhamawa lurasiraki. Aka yant’awixa Mastitis subclínica uka yatxatañatakirakiwa apnaqasiraki. Ukhamata, sapa ñuñuna Mastitis usu katjañataki. Ukhamakipanwa.

Aka mastitis uka californiaCMT yant’awipaxa mä detergente uchaña millk’iru, Alquil-auril Sulfonato de Sodio, apsuwa ADN leucocitos ukata ukhamaraki uñjasipxiwa kituntata aka agentes proteicos ukampi millk’ina mä gelatina ukhama.Walja células utjaspa apsusispawa walja ADN, ukhamata waljawa gelatina ukhama lurasispa, akaxa uñcht’ayiwa la viscosidad del gel lurasiwa kunatixa kituntasi millk’impi reactivo ukampi, mä janq’u paleta pusi tasani sapa maya uñakipañataki.