Pukarani

Pukaran markaxa, Los Andes jisk'a suyu La Paz- Bolivia uksankiwa, Chukiyaw markat pusi tunka llätunk tupu sarañanw jikxatasi. Pukarani markan sutipaxa, Pukara uka arut jutiriwa, ukatx –ni uka k’ila arsump jaqkatatawa, jall ukhamat Pukarani sat sutimp sutinchata, utt’asiwipa: Pukaran markax pä tunka pusini uru lapaka phaxsit saraqkipan llätunk waranqa llätunk pataka llätunk paqalqun maran utt’asiwayatayna. Khaysa Provincia Los Andes tuqinx nayarïr (municipio) utt’atarakiwa. Maysatx “Ciudad deportiva de Pucarani” sutimp uñt’atawa; uka pachpankarakiw jach’a thakhi Autódromo, ukanx atipt’asir jisk’a k’añaskunakarakiw wali atipt’asis jaltañ atipxi.

Marka irpjarurinaka

Uka markan irpirinakapax junta de vecinos jas ukanakan irpjarutarakiwa, jilïr p’iqinchiri, arkir p’iqinchiri, qilqir p’iqinchiri, saraw anataw p’iqinchiri, qulqi katuri ukharusti yatiyirinakamp kunaw uka markx irpxarupxi.

Jaqinakapa

Jiskjatäwirjamax niya paqalq waranq jaqinakaw utji, ukax Chukiyaw markan qamasirinakampach jakthapitawa.

Utanakapa

Archivo:Pukarani 1.JPG

Pukaran markanx kimsa plasaw utji, nayriri plasanx Alcaldía, Iglesia “San José de Pucarani”, Distrital de Educación ukanakaw jikjatasi. Utanakapax ladrilluta, aduwita calaminata ukjam lurt’atawa.

Yatichäwi

Uka markanx “José Salmon Ballivian” sutini mä jisk’a yatiqañ utaw utji, ukanx nayrir t’aqat phisqhir t’aqakamaw yatintapxi, ukatsti “Franz Tamayo” yatiqañ utanx bachillir mistuñkamaw yatiqapxaraki, ukatx C.E.A. yatiqañ utas utjarakiwa; ukampirus mä jach’a yatiqañ uta U.A.C. “Universidad Católica” ukas utjarakiwa, ukanx Carrera de Enfermería uka yatichwa yatintapxi, jall uka sapa carrerakiw utjaraki; ukarusti may may procincianakatwa yatiqirix purt’apxi.

K’umar jakäwi

Mä qullayasiñ utaw utji “Hospital Ayni de Pucarani” sat sutinchata, ukarux may may ayllunakatw kunayman usutanakax uñjt’ayasir purt’apxi, ukatx askinjam uñjt’atapxarakiwa.

Yapunakapa

Uka markanx ch’uqi, jupha, siwara, tiriwu ukanakw achuyapxi, yaqhip maranakax askinjamaw achuraki, ukat yaqhip maranakax janirakiw askinjam achkiti, taqi uka yapunakx qullu k’uchunakaruw yapucht’asipxaraki.

Uywanakapa

Pukarani markanx waka, iwija, khuchhi, wallpa, wank’u uywanakw uywasipxi, jilpachax wakanakw uywapxi, ukatx lichi achuyapxi ukx aljasipxiwa.

Phunchhäwi

Uka markanx “Remedios” mamitaruw mä jach’a phunchhäwimp amtapxi, uka markat Chukiyaw markar jakasir jutapk uka jil kullakanakax kunayman thuqhuwinakampiw ukar thuqt’asir sarañ yatipxi, uka phunchäwix lapaka phaxsin amtasitaraki, kurmüru urut atüru urukamaw jach’anchayañ atipxi.

Saräwinakapa

Saräwipax sapa mara pä tunka mayani uru mara t’aqa phaxsinw apasiraki, Antaña Qulluruw pusi willjtatpach willka qhana katuqirix sarapxiri, ukatx mä jach’a wilanchampiw Pachamamar waxt’añatak phuqhapxiri,; ukhamat uka marax achunakas wali suma achuñapataki.