Phicchitantax mä jisk'a jamach'iwa[1] (Zool. mf. Cientifico suti: Zonotrichia capensis, tama: frngillidae). Aka jamach'ix pata markanakan ukjamarak jach'a markanakans utjaraki. Sutipax aymar arut juti "tanka tanka".

phichhitankax pallasiskiwa
phichhitankax yatiyaskiwa

Janchipa trukaña

P’iqipanx phuyunakapax sayarataw, suruñapax jisk’akiw, phuyunakapax chuchi ukhamarak qilla saminiw, kayupax panti samirakiw.

Tapapa trukaña

 
Phichhitankan tapapa, k'awnapa.

Tapapx kawkirus lurasipxakiwa, juk'ampis jisk'a t'una pajanakat tapapx lurasipxi.

Yatiyäwipa trukaña

 
urqu phichhitanka

Achachila[2] awichanakax aka jamach'irux nayra pachanakax sum uñch'ukipxiritayna. Aka uywax usuntañataki, tumpirinak puriñataki, ukat juk'ampinakataki. Ukjamarak k'awnapats yatiraksnawa; jallu maranit jan ukax juyphi maranicha. Phichhitankax jaqinakarux wali sum yatiyiriwa. Aka jamach'ix[3] kunayman yatiyäwinak yatiyistaspaxa, Achachil awichanakax aka jamachirux nayra pachanakanx sumpin uñch'ukipxiritayna. Ukarjamaw wali amuyump sarnaqapxiritayna. Uka pachanakans phichhitanka chiwisitaparux sumpin arkapxiritayna sapxiwa. Akhama:

  • Yapur purinqix ukjax yapunakar juypintaspaw ukhamarak chhijchintaspaw.
  • Kusisitax wal wararqix yatiyiw pata jaqinakar walja chu’ñ lulañapataki, suma juypiniw.
  • Wararqix “ch’it, chìt, ch’it" sasinx sañ munix jaqiw jutani khawkhats wararqix uksajat jutani.
  • Arumar wal wararqix ukjaxa yatiyiw llakinakaw utjani, jan ukasti jaqix k’arintaspa.
  • Utar manqhir mantqix ukhaxa yatiyiw jiwiriw utjani.

Phichhitankax jaqinakan uñt’apxiwa jan wali yatiwinak apaniri

Manq'apa trukaña

 
layqa phichhitankax laq'u pallasiski

Phichhitantax jupha, qañawa, llawäranak manqi. Ukjamaraki ..[3]

K'awnapa trukaña

Uka jamachhix paya ukajamaraki kimsa k'awnasiriwa. kimsa k'awni ukjax ancha jallunapatakiwa jan ukax juyphitaki.

Qillqatanaka trukaña

  1. Flores, C. M. (2008). Variación dialectal del léxico, de las aves de Qurpa, Qurumata Alta y Pujräwi. La Paz: Instituto de Estudios Bolivianos.
  2. Simon Yampara
  3. 3,0 3,1 Simon Yampara