Jichhu uta

Jichhu utax jaqin jakasiñapatakiwa. Uka lurañatakix munasiwa qala, ñiq’i, aruwi/ñiq’i tika, tijiranaka, lawanaka, lasu, q’iru ukat jichhump kuna. Ukanakan akjamanakaw utjaspa: phayasiñ uta, ikiñ uta ukat rispiñsa. Nayrïrinx manq’akamak phayasipxi, payïrinx arumanak samart’añtakirakiwa ukat ikiñ + uta sataraki, ukat qhiphïrinx juyrakamak imasipxi, jisnawa jawasa, ch’uñu, ukat yaqhanakamp kunaraki. Akanakax niya taqin utji, jakt’at jaqinak mä utar apthapita.

Anaq uta

Akkïrix jisk’pachakiwa, ukat waka chinuñani, iwij uyuni, siwar uyuni ukjamawa. Ukat kunapachati maynin uraqipax jayan jikxatasi ukjaw lurasi. Uka utan janiw sapür jakapkiti jan ukasti yapu apthapï ukjanakaw tukuchañkam mä qhawqhür uywamppach qhiphaqtañ yatipxi. Ukat ukaruw kuna yapu apthapitanaks uchasipxi. Tukutatx jakäwinakaparuw juyramp juyramp kut’xapxi. Yaqhip jan apañjamä ukanakak jaytawäxapxiri.

Amsta uta

Jallu pacha uywamp mistsuñtakix qullun niya taqiniw utanipxi

Amsta utax qullu iraman luratawa. Ukax niya taqi phuqhataniwa. Ukkïrinakax akkïrinakawa: waka chinuña, iwij uyu, chikir uyu, siwar uyu, khuchhi putu, waka uta, ukat quqanak kunaw utji. Ukarux jallupachä ukjaw qullur mistxañ yatipxiri kunatti ukjanakax ayllun taqikunaw ch’uxñakamäxi, janiw uywamp jasak jak’ayañjamäxiti. Ukampins janiw ukakïkiti, utan uywatakix sinti qhut’uxarakiwa. Ukañkamax amstan janiw ancha ukjamäkiti, jallus purkchix uraqix t'ajsakiskiwa. Ukat awtipachakiw istansyar maqanxapxiri.

Waka uta

Maysat waka utaw utjistu, ukax qalamp pirqsutawa. Wintananakapax jik’pachanakkiwa. Punkupakiw jach'pacharaki. Mujinapax purapar jalaqani ukat patarux jichhump utachxatatarakiwa. Ukat janiw mayjam jaqi jakañtak luratäxiti, jan ukax kunjamati sutipax ‘waka uta’ sixa. Ukarux wakakiw ikispa ukat yaqhip pachax iwijas wakaqallus anantasikirakispawa. Askpachapinix uywanakar jan jallus thayas k’athatjayañapatakiw wali aski.

Laqaya

Laqayax jichhu q’ala jaraqatawa ukat jaya maraw jaytsutäxaraki

Ukjarux janiw ukjamak aka qhipïr maysar apanuksnati. Akampix sañ muntanwa kunatti laqayat yatiñax mayanakjam askirakiwa. Akax utan qhipha jilt’apawa. Askpach amuyt’añtakix uka jan utachat pirqax janiw aliqat utjkiti. Akax jaqin jaraqatäxi jan ukax aliq jaytsutakïx ukjaw akjamar tukxi. Ukat ukjamïpan kuna asiru jan ukax jararankh ukanakkirakiw jakxi.

Taqi akanakat saraksnawa, uta lurañas mayjt’añapas jaqitawa. Jan jaqi utjkaspa ukaxa, janiw akjamanak uñjsnati. Yaqha jakirinakan luratanakapakiw uñjasipa. Ukat ukjamïpan sapa mayniw uta munañaparjam lurt’asi ukat marat mararjamaw jichhu utax chhaqtaski jan ukax pachparukis tukusxaraki.