Khullu (kastilla aru: Codorniz, latin aru: Odontophoridae), p'isaqaru uñtasita jisk'pacha suni tuqina utjiri uri uywa. Khulluna k'awnapaxa aski manq'awa.

Khullu.

Qallta trukaña

Khullu uywañasti chhiqhani uywanakawa uka taypina jikxatasi ukhamaxa khullunaka uywaña, askirkipstayaña, mirantayaña, ukata k’awnayañataki aycha, puquyañataqi juk’ampinaka ukhamawa.

Ukhamaraki utjiwa taki kasta khullunaka, Japónica, coreana, faraona ukatxa lassoto ukanakawa utji.

Khullunakana askina jiltasina jakapxañapataki uñjañasawa kawkhankanitixa jach’a utapa lurañatakixa kawksatuqi uñtatäpasa ukhamana askinjama jakapxañapataki.

Khullunakaxa k’awnapa jani qhusqhunïtapata ukata ch’amañchirinïtapata wali munatawa wawanakaru ukhamaraki achachilanakataki ch’amañchi kunatixa mayja suma k’aphinïtapata ukata juk’a chanini alakipasiña.

Khullunakana qalltapaxa kawkhatasa trukaña

Uywaña khullunakaxa Europa, África, Asia tuqita jutiriwa, ukanakaxa Phasianidae uka wila masipata jutiriwa, Europea (coturnix coturnix), ukatxa Japón tuqiruwa apatäxi khaya siglo XI, ukaxa uri khullunakampiwa katusipxi ukhamata uywaña khulluru jaqukipsti (Coturnix coturnix japónica), ukanakawa jilpacha aka uraqpacharu aycha ukhamaraki k’awnañapataki mirantatäwa.

Kunjamasa janch’ipaxa trukaña

Khullunakana janchipasti niya muruqu ukhama uñtatawa qachumpi ukhamaraki urqumpixa maykja mayjawa uñjasi.

Phuyupa trukaña

Urqunakaxa niya janq’u q’illu, wilänta, uqi ukhama phuyunakaniwa, qachunakaxa niya qhilla ch’iyära mut’irata ukhamawa phuyunakapaxa uñjasi.

Jachatapa

Qachu khullunakaxa salla kunka arsuyi ukatxa urqu khullunakaxa wali jaltasjamawa ch’amampi arsuyaraki.

Khulluna jathipa trukaña

qachunakawa jilpacha jañchini niya 165 g ukhawa, ukatxa urqunakaxa 120 g ukhja jathinirakiwa.

Qachütapa urqütapa amuyaña trukaña

Khullunakaxa mayja kasta uñtäwinakaniwa ukhamaraki uka kastanakaxa pätunka mayani urunakatwa qachütapa urqütapa amuyasispa niya 99% chiqt’asina ukhamaraki tunka paqallquni urunakatwa uñakipasispa niya 15% ukja chiqt’añampi. Urqu khullunakaxa nina kunkaniwa ch’iyäranakampi t’uxt’urata uñtata ukaxa niya puraka ukakamawa manti, ukatxa qachunakaxa wilänta kunkanakaniwa wiñaya jikxatasi.

Manq’apa trukaña

Aka khullunakasti  taqi kasta t’unkunka mankapxi ukhamarki ch’uxña jath’anaka.

Khulluna k’awnapa trukaña

khullunakana k’awnapaxa aski ch’amañchirinaka phuqt’atawa proteínas, vitaminas ukhamaraki minerales ukanakawa achachilanakataki, wawanakataki jilpacha k’umara manq’asipxaspa.

Khullu k’awnana ch’amanchirinakapa trukaña

Yema 46,1 %
Clara 1,4 %
Membrana 1,4 %
Cascara 10,2 %

Taqi kasta k’awnanakawa mayja ch’amañchirinakaxa utji, kunjama uywata manq’ayata ukarjamawa utji, uka mayjt’anakaxa colesterol, aminoácidos, calorías, proteína, grasa, calcio, fósforo, hierro, sodio, potasio, magnesio, ácidos palmíticos, esteárico ukatxa araquidónico ukanakawa k’awnanxa utji.