Allpaqa
Allpaqa, jan ukax paqu, allpachux mä anti uraqin jakir jach'a uywawa.
Allpachu kastanaka trukaña
Utxiwa pä kasta allpachunaka
Huacaya trukaña
Uka kasta allpachusti janiwa ancha tarwanikiti.
Jisk’a tarwanikiwa.
Suri trukaña
Aka kasta allpachusti jacha tarwaniwa.
T'arwapa trukaña
Uka tarwanakata lurasiispawa akanaka
T'arwapax wali quña t'arwawa. T'arwapatx taqikast isinakapuniw lurasispa: chumpanaka, phullunaka, punchunaka, allmiñanaka, wantisanaka, awayunaka, juk'ampinakaw lurasispana.
Qamäwipa trukaña
Allpachunakasti jakapxiwa pampanakana.
Janchipa trukaña
Allpachusti pusi kayuni uywawa. Wichhinkhapaxa jisk'akiwa, jinchupaxa jisk'akiwa. Niyas qarwar uñtatawa, kunamayawa qarwata juk'ampi t'arwaniwaSuni patana jakiri uywawa.
Manq'apa trukaña
Taqikasta pastunaka manq'apxi.
Wichhunaka,t’ulanaka,j’uqh’unaka jukampinakampi.
Allpachunakaxa j’ukhunakana jaq’asipxi
Mirañapata trukaña
Urq’u allpachusti qachu allpachuru katu ukhama mirantapxi.
Aka allpachunakasti jallu pacha jilpacha katusipxi.
Wallq'iptañapata trukaña
Allpachunakasti Kimsa pataka suxta tunka urunaka wallqi sarnakapxi.
Aka allpachunakana utjaspawa taqi kasta laqunaka.
Utjaspawa usunaka,laqunaka,juk'ampinaka.
Sarna,Lapa,Garrapata jamaku yakh’ampinaka-
Usu tuqitsti utjarakiwa akanaka.
Bronquitis verminosa
Distomatosis hepática
Hidatidosis
Sarcocistiosis
Coccidiosis
Teniasis
. Sarcocisticercosis
Uka usunakasti janiwa aski miraykiti allpachunakaru.
Suma apnak’añataqisti qullañawa taq’i kasta laq’unakata.
Ukhamaraki q’ullarakiwa usunakata,
Uka lurasasti allpachunakasti suma chamantapxani,
Ukhamaraki utjaniwa walja allpachu qallunaka..